Toegegeven, 'inspirerend' is een misbruikt woord. En bijna hadden we 'leesvoer' uit ons keyboard gehamerd, wat dan weer onrespectvol is ten opzichte van de auteurs wiens pennenvrucht je toch in de kijker wil zetten. Dus laten we er maar gewoon aan beginnen en een aantal recent verschenen titels - in 2021, maar 2020 mag ook nog wel - op de valreep wat aandacht geven. De gemene deler: bekommernis om de wereld, het klimaat, duurzaamheid, ecologie. En natuurlijk: inspirerend!
Amor Mundi – Steven Vromman
Auteur Steven Vromman noemt ‘Amor Mundi’ zelf een ‘positieve, post-apocalyptische roman’. ‘Positief’ en ‘apocalyps’, dat lijkt alvast aardig te botsen, maar toch speelt hij het klaar die twee in balans te houden. ‘Amor Mundi’ beslaat de periode 2025 – 2052 en begint bij de geboorte van Man Bashar Vandeputte, derde kind in een multicultureel en behoorlijk geëngageerd Gents gezin. Na de ons al bekende pandemie komen er nog enkele wereldwijde schokgolven, waardoor het leven zoals we het kennen en de gevestigde orde op losse schroeven komen te staan. Met veel verbeelding schetst Vromman een toekomst die er op bepaalde plekken in de wereld erg grimmig uitziet, maar waar op andere – de Gentse regio bijvoorbeeld die tot ‘BeterGent’ evolueert – een sterke basis groeit van samenwerking, participatieve besluitvorming en creatief denken om de klimaat- en andere schokken te boven te komen. De kracht van ‘Amor Mundi’ schuilt in het concrete, door – weliswaar fictieve maar herkenbare – mensen bevolkte verhaal en is in die zin inderdaad positief en hoopgevend als je het even gehad hebt met de doemgrafieken en – voorspellingen over de toekomst. Verder kan je genieten van de humor, de vele neologismen en hun inhoud – van collapsonaut en consumentist tot hittetapijt en lintbebossing – en de speldenprikken naar actuele situaties en personen. Tot slot nog even meegeven dat ‘Amor Mundi’ een toekomstverhaal is dat tegelijk met beide benen in de werkelijkheid staat: in de verantwoording achterin krijg je een stevige lijst van bronnen die de auteur inspireerden en die jou ook weer op weg kunnen zetten naar verder lezen.
Meer lezen en het boek bestellen kan op de website van Steven Vromman.
Het is allemaal de schuld van de Cinezen – En andere dooddoeners over het klimaat / Tine Hens
Op 21 januari 2019 was Tine Hens te gast in De Afspraak op Canvas. Ze sprak er over klimaatontkenning en wat je kan inbrengen tegen een klimaatontkenner wanneer je er één tegenkomt. De dagen daarop waren pek en veren haar deel, maar ze liet zich niet kisten en puurde een boek uit de ervaring. Allerlei dooddoeners over de klimaatopwarming, gaande van ‘het is toch al te laat’, ‘het ligt aan de overbevolking / de Chinezen’, ‘moeten we dan terug naar de middeleeuwen?’ gaat Hens te lijf. Niet met emotionele pleidooien, wel door te rade te gaan bij deskundigen en verslag uit te brengen van alle kennis die ze op die manier vergaart.
Minder is meer – Hoe degrowth de wereld zal redden / Jason Hickel
We leven in een wereld waarin groeidenken de absolute norm is. Wie durft te opperen dat groei per definitie eindig is en een leefbare toekomst voor de planeet het loslaten van de groeifetisj zal vergen, kan doorgaans rekenen op scheldtirades en tegenwerpingen onder de vorm van ‘groene groei’, ‘het recht op groei van landen die nog niet hetzelfde welvaartspeil hebben bereikt als de rijkere landen’, ‘waarborgen van werkgelegenheid en energievoorziening’ etc. Hickel stelt daar tegenover een aantal pertinente vragen: of we nu eigenlijk wel zo welvarend en gelukkig zijn met al die groei. Wat we verstaan onder ‘een goed leven’. En of er andere pistes kunnen worden bewandeld om de hele wereldbevolking binnen planetaire grenzen een zo goed mogelijk leven te bieden.
Duurzaam reizen – 15 inspirerende bestemmingen in Europa / Zoë Van Liere
Duurzaam reizen is sowieso een contradictie: de duurzaamste keuze is gewoon thuis blijven, maar reizen kan ook blik- en geestverruimend zijn en ons enorm verrijken als persoon, dus er met z’n allen helemaal mee stoppen gaan we wellicht niet doen. Auteur Zoë Van Liere , die zich ook Professional Wild Child noemt, is zich bewust van de valkuilen: ‘zodra je in het onderwerp ‘duurzaamheid’ verstrengeld raakt, beland je in een eindeloze put. Het is nooit goed genoeg, het kan altijd anders, altijd beter’. Met haar boek doet ze in elk geval een heel verdienstelijke poging om een stukje bewustzijn te creëren door erop te wijzen dat reizen behalve de bestemming een heleboel keuzes inhoudt: basisuitrusting, vervoer, accommodatie, eten, activiteiten … Ze geeft in een inleidend hoofdstuk tips en introduceert ook het begrip ‘vakantie-CO²-budget’, waarmee je zelf bewuster aan duurzame vakantieplanning kan doen. Verder komen 15 bestemmingen in Europa aan bod – van het Zwarte Woud en de Algarve tot Letland en Corsica – met veel tips / websites / apps voor duurzame logeerplekken, wandelen, fietsen, eten, cultuur en natuur. En zoals dat hoort voor een goed reisboek is ‘Duurzaam reizen’ ook gewoon een prachtig fotoboek dat doet dromen.
Permacultuurprincipes in de natuurlijke moestuin – Lucrèce Roegiers en Frank Anrijs
Lucrèce Roegiers en Frank Anrijs, eerste en tweede generatie ‘permaculturisten’ binnen vzw Yggdrasil, in de jaren ’90 het eerste permacultuurinitiatief in Vlaanderen, kunnen bogen op jarenlange ervaring in moestuinieren volgens natuurlijke principes. Over permacultuur zijn intussen hele boekenplanken volgeschreven, maar het aanbod aan Nederlandstalige boeken specifiek afgestemd op onze klimaatzone is klein. Velen voelen zich door de natuurvriendelijke uitgangspunten van de ontwerptechniek aangetrokken, maar ze in de praktijk toepassen op bijvoorbeeld een moestuin blijkt vaak een stuk moeilijker. Hier komen Roegiers en Anrijs met hun boek te hulp. Per permacultuurprincipe besteden ze ruim aandacht aan de concrete toepassingsmogelijkheden in je eigen tuin. Achterin illustreren ze hoe de principes bij Yggdrasil in praktijk worden gebracht. De vormgeving is helder en de verhouding tekst / foto’s zit goed. Nog even vermelden dat de auteurs met deze uitgave niet aan hun proefstuk zijn. Eerder verschenen ‘Zeven stappen naar een natuurlijke moestuin’ en ‘Combineren in de natuurlijke moestuin’.
Zaaigoed – Kim Leysen
Kim Leysen – beter bekend als Madame Zsazsa – wilde een moestuinkalender ontwerpen, maar het liep wat uit de hand, met als resultaat ‘Zaaigoed’, een kijk- en weetboek over een jaar lang zaaien, planten en oogsten in haar moestuin. Tuinieren met zo weinig mogelijk inspanning en zo veel mogelijk opbrengst is de insteek. Iedereen die een beetje moestuiniert weet dat het best ambitieus is om in onze contreien het jaar rond uit een moestuin te eten en Mme Szasza geeft daar dan ook uit eigen ervaring heel wat advies over. Minder evidente teelten, tussenteelten, een serre zo optimaal mogelijk benutten, bewaartechnieken, optimale momenten voor planten en zaaien: het komt allemaal aan bod. En zoals alles waar Kim Leysen haar hart en ziel instopt, oogt en klinkt het allemaal heel aanstekelijk. Ze is ook niet te beroerd om de missers te delen en grif toe te geven dat moestuinieren met vallen en opstaan gaat.
Duurzaam tuinieren – Anne Wiegers
Het lijkt soms alsof duurzaam tuinieren altijd over sla, tomaten en courgettes gaat, maar dat hoeft niet. De Nederlandse duurzame-tuinvrouw Anne Wiegers houdt van uitbundige ontwerpen, waarin zowel plaats is voor bloemen en struiken als groenten en fruit. Het grootste deel van dit boek heeft betrekking op bloemen en bloeiende struiken. Pluspunt: Wiegers begint bij de basis, namelijk de bodem. Ze legt uit hoe je de bodem in je tuin op natuurlijke manieren kan verbeteren. Dan volgen de basistechnieken van zaaien, planten, vermeerderen, snoeien. Verder leer je hoe je een plan maakt voor je tuin (of balkon, ook de kleine oppervlaktes krijgen aandacht), waar je moet op letten als je zaden of planten koopt en krijg je een praktisch overzicht van planten die geschikt zijn voor tuinen in de lage landen. Volgt nog een hoofdstuk met de mooie titel ‘zachte regie’ en eentje over ‘gewenste en ongewenste gasten’. Tot slot een pluim voor de vormgeving. Zoals je aan de kaft al kan merken worden tekeningen en foto’s gecombineerd, wat een heel fraai resultaat geeft.
In lichtjaren heeft niemand haast – Marjolijn Van Heemstra
Middenin een zweterige nacht in de hete zomer van 2019 overvalt auteur Marjolijn Van Heemstra het onbestemde gevoel dat alles fout zit. Haar inspanningen om duurzamer te gaan leven voelen futiel en ontoereikend. Wat volgt is een zoektocht langs minder evidente wegen. De combinatie van haar vooropleiding in de theologie, een levenslange fascinatie voor astronomie en de gevoeligheid voor taal en schoonheid die ze als dichter heeft, vormen daarbij een losse leidraad. Ze gaat praten met deskundigen, bezoekt allerlei plekken en doet research, tot covid roet in het eten komt gooien. Toch raakt het boek af. Uiteenlopende thema’s, die allemaal een raakvlak hebben met ‘ruimtegevoel’ worden behandeld: van mars- en maanexpedities tot lichtvervuiling en kosmologisch bewustzijn. Als je ervoor open staat om zowel je wetenschappelijke brein te laten prikkelen als mee te stappen in ethische en poëtische reflecties biedt ‘In lichtjaren heeft niemand haast’ een verfrissende leeservaring.
Op zoek naar de moederboom – Suzanne Simard
Het is weinig wetenschappers gegeven dat hun werk weerklank vindt in artistieke disciplines. Toch gebeurde precies dat met Suzanne Simard. Haar onderzoek van enkele decennia naar de manier waarop bomen ecosystemen vormen met schimmels en zwammen en hoe ze er complexe vormen van communicatie op na houden inspireerde filmmaker James Cameron voor ‘Avatar’ en romanschrijver Richard Powers tot ‘The Overstory’. Ook de enorm populaire boeken van Peter Wohlleben over het verborgen leven van bomen en bossen zijn sterk schatplichtig aan haar werk. Hoog tijd dus dat ze zelf haar verhaal en inzichten neerschreef. In ‘Op zoek naar de moederboom’ vertelt Simard chronologisch hoe ze evolueerde van jobstudente in de bossen van British Columbia tot gerenommeerd onderzoekster. Haar persoonlijke levensverhaal wordt er doorheen geweven en ook de moeilijkheden en tegenkanting die ze ondervond. Ze durfde het aan systematisch in te gaan tegen de gangbare opvatting dat concurrentie en strijd de overheersende principes zijn in de natuur en stelde daar tegenover haar bevindingen over onderlinge samenwerking tussen bomen en met andere organismen. Ze introduceerde ook het concept van ‘moederbomen’, bepaald niet evident in de streng wetenschappelijke context waarbinnen ze werkt.
Vaarwel, spullen – Fumio Sasaki
Minimaliseren en ontspullen mogen in een duurzaam leeslijstje niet ontbreken. Dit beknopte boekje dateert al uit 2017, maar wij zijn intussen niks over minimalisme tegengekomen dat ons beter beviel. ‘Wat zegt Fumio daarover?’ is intussen een gevleugelde uitspraak in ons gezin. Sommige minimalisten geven je in hun boeken graag hun hele levensverhaal cadeau – bepaald niet minimalistisch als je erover nadenkt. Zo niet Fumio Sasaki. Hij schrijft spaarzaam en to the point. Met zijn tips kan je meteen aan de slag. Zo lang er Fumio is, hebben wij geen behoefte aan Marie Kondo.
