‘Tuinieren voor de geest’ – Sue Stuart-Smith

Ook al vind je van jezelf misschien dat je geen groene vingers hebt, tuinieren is iets wat we in ons collectieve DNA hebben zitten. We wonen nog maar ongeveer 6 generaties in dichtbevolkte steden, terwijl we zo’n 350.000 generaties lang dicht bij de natuur hebben geleefd en voortdurend met haar in nauwe relatie hebben gestaan voor onze overleving. Sinds de moderne tijd is die noodzaak grotendeels weggevallen en leven velen van ons in een betrekkelijk drukke omgeving met weinig direct natuurcontact. Toch weten we bijna allemaal uit ervaring hoe deugddoend het kan zijn om met je handen in de grond te zitten, wat zaadjes te zaaien en de planten te zien groeien die eruit voortkomen. Elk hoofdstuk start in de eigen tuin van de auteur. Hoewel ze van tuinieren houdt, is het zeker geen voorliefde die ze vanzelf had. Af en toe moet ze zichzelf tussen haar drukke professionele bezigheden weer de tuin insturen voor een mentale reset.

In ‘Tuinieren voor de geest’ onderzoekt Sue Stuart-Smith waarom tuinen en tuinieren zulk effect op mensen hebben. Ze graaft in het verre verleden naar de oorsprong van de eerste tuinen, verdiept zich in oude beschavingen en tuinpraktijken van inheemse volkeren en gebruikt haar vakkennis over hechtingstheorieën. Verder bezoekt ze allerlei plekken in Groot-Brittannië en daarbuiten waar aan tuintherapie wordt gedaan en praat ze met mensen die er verblijven: ex-militairen die een oorlogstrauma verwerken, ex-verslaafden, gedetineerden, mensen die met depressie en verlies worstelen. Dat levert gevoelige verhalen op en tot nadenken stemmende inzichten:

‘Bomen, water, stenen en lucht mogen dan op geen enkele manier beïnvloed worden door menselijke emoties, ze wijzen ons ook niet af. De natuur laat zich niet door ons raken en omdat we haar niet met onze gevoelens kunnen aansteken, kunnen we in haar gezelschap een vorm van troost vinden die de eenzaamheid van het verlies draaglijker maakt.’

Van hoofdstuk tot hoofdstuk kom je meer te weten over een diversiteit aan settings en levens waarin tuinieren een hoofdrol speelde/speelt. Sue Stuart-Smith schrijft over ‘food deserts’ in de Verenigde Staten – plekken waar het kilometers in het rond makkelijker is om fast food te vinden dan een verse komkommer – , over geëngageerde initiatieven voor stadslandbouw, de Incredible Edible-beweging die ontstond in Todmorden (UK), de tuintjes die soldaten tijdens WOI aanlegden achter de linies en zelfs tussen de loopgraven, de rol die bloemen en planten speelden in het leven van Freud en de manier waarop volkstuintjes in de eerste industriesteden een tegengewicht boden voor de lange werkuren in de fabrieken.

Tussendoor krijg je stukjes Wordsworth en Voltaire mee, de uitspraak van Winston Churchill dat behalve oorlog voeren tuinieren de enige natuurlijke bezigheid van mensen is en dit mooie citaat van de 16e-eeuwse Franse filosoof Michel de Montaigne: ‘Ik wil dat de dood mij aantreft terwijl ik mijn kool sta te planten, en dat ik mij niet druk om hem maak en nog minder om mijn tuin die nog niet af is’.

Waar Sue Stuart-Smith het niet over heeft, maar wat ik graag uit persoonlijke ervaring meegeef: mij helpt tuinieren ook om met alle verontrustende aspecten van onze snel veranderende wereld om te gaan. De beste remedie wanneer ik weer een keer ga kniezen over klimaatverandering en virussen, transhumanisme, ecomodernisme en oorlogen: de tuin in!