‘In lichtjaren heeft niemand haast’ – Marjolijn Van Heemstra

Wat volgt is een verkenningstocht langs minder evidente wegen. Van Heemstra gaat op zoek naar een nieuw gevoel van verbinding en ademruimte door voorbij de grenzen van onze planeet te kijken. Ze kan daarvoor uit heel wat bagage putten: een levenslange interesse in astronomie, een theologische opleiding, en werkervaring als theatermaker, journaliste en dichter. Het is voor haar net zo evident om zich te laten inspireren door Joodse scheppingsmythen en gedichten als door beelden van de Hubble-telescoop en getuigenissen van astronauten.

‘In lichtjaren heeft niemand haast’ brengt verslag uit van een researchperiode naar zoiets als ruimtegevoel en een tegengewicht voor isolatie en vervreemding. Van Heemstra pakt het allemaal systematisch aan en geeft je als lezer inkijk in haar gesprekken met experts en wat haar bijblijft uit veldonderzoek, podcasts, TED-talks en boeken. Ze heeft het over het overzichtseffect – de impact die astronauten vaak levenslang ervaren door de aarde vanuit de ruimte te zien – en vraagt zich af of de modale mens die niet boven de aarde uitstijgt ook op één of andere manier zo’n overzichtseffect kan ervaren. Ze komt uit bij kosmologisch bewustzijn, het diepe besef te leven op een statistisch gezien onbeduidende planeet in een onpeilbaar universum. Als je bedenkt dat de kans dat er een kosmos kon ontstaan als de onze 1 op biljoenen is en die kosmos tegelijk ijskoud en diepzwart is, kan je alleen vaststellen dat we zowel nietig als totaal uitzonderlijk zijn.

Maar kunnen we nog wel onze verbinding voelen met het oneindige dat ons omringt? 99 % van de Europeanen leeft onder een door kunstlicht vervuilde hemel, terwijl er blijkbaar minstens 450 sterren boven ons hoofd te zien moeten zijn om ons een gevoel van ontzag en connectie te geven. Worden we door het letterlijke gebrek aan uitzicht ook kleinere denkers? Verliezen we bovendien de waarde van de donkere nacht als tijd voor herbronning en genezing?

Van Heemstra houdt ervan om dit soort filosofisch-spirituele vragen te stellen zonder er meteen pasklare antwoorden op te hebben. Anderzijds is haar boek ook doorspekt met feitelijke informatie over de maan, exoplaneten, terravorming, het Goudlokjegebied, radiotelescopen, de (on)mogelijkheid van leven op Mars, om maar wat te noemen. Ook ethische kwesties komen aan bod. Mogen we zomaar de maan of Mars gaan ontginnen en exploiteren?

Verder wordt het boek bij elkaar gehouden door het persoonlijke verhaal van de auteur. Ze woont in een stadswijk waar duidelijk een proces van gentrificatie aan de gang is. Van Heemstra en haar gezin – hoog opgeleide dertigers met jonge kinderen, nieuwkomers in de wijk – moeten een plek zien te vinden tussen ouderen die er hun hele leven hebben doorgebracht en bewoners uit andere culturen. Terwijl de auteur op het terras van een hippe bar van haar drankje nipt, zit een stel mannen vlakbij op een bankje in een voor haar onverstaanbare taal te praten. Het lijken onverenigbare werelden. Toch groeit gaandeweg het besef dat de connectie die ze ver weg in de kosmos zoekt ook kan gemaakt worden tussen het terras en het bankje of in de woonkamer van de oudere onderbuurman. En dat geen haast hebben en gewoon aanwezig zijn daarbij een heel stuk helpen.

‘In lichtjaren heeft niemand haast’ leest als een rijke en geslaagde mix van wetenschap, filosofie, spiritualiteit en poëzie. Kers op de taart vormt de lange bronnenlijst achterin het boek. Die leidt je op een heel toegankelijke manier verder naar interessant leesvoer, filmpjes en websites. En natuurlijk naar planeten, sterrenhemels en nachtelijke excursies.

‘In lichtjaren heeft niemand haast’ is uitgegeven in mei 2021 door de Correspondent.