Sinds 2014 leert Monsieur Léon, alter ego van Marc Van Hummelen, mannen aan om zich duurzaam te scheren met het open vouwmes. Met een rugzak vol scheerspullen reist hij, bij voorkeur met de trein, naar alle hoeken van Vlaanderen. Zowel in gespecialiseerde messenwinkels als bij mensen thuis is hij welkom. Op drie plekken is hij door de jaren heen een vaste waarde geworden: de Messenwinkel in Antwerpen, Artikel Nr in Gent, en het Museum voor Oudere Technieken in Grimbergen.
Al tien jaar Monsieur Léon, dat is best bijzonder. Hoe kwam je ertoe om deze ongewone cursus aan te bieden? En vanwaar dat alter ego?
Mijn vader heette Léon, ik adopteerde zijn naam bij wijze van eerbetoon. Hij stierf na een lange periode van ziekte toen ik 16 jaar was, ik kende hem niet echt en kan maar weinig verhalen over hem vertellen, maar toch maakt hij deel uit van mijn scheerverhaal. En die Franse benaming vond ik gewoon een leuke twist, dat deed me aan een elegante coiffeur/barbier denken.
Mijn persoonlijke scheercarrière vanaf mijn 17de verliep best moeizaam. Ik leende wegwerpmesjes en spuitbus van mijn oudere broer, maar had moeite met de mesjes. Ze zaten altijd meteen verstopt en ik had steevast vlammende scheerbrand achteraf. Een elektrisch scheerapparaat kwam niet in aanmerking, één enkele poging met het apparaat was genoeg om nooit meer zo’n ding aan te raken. Het scheren bleef op die manier jarenlang een lastig karwei dat ik zo zelden mogelijk uitvoerde. Een drama in mijn leven is dat ik geen baard kan laten groeien, het gaat traag en erg onregelmatig, zodat ik er na maanden van sparen nog steeds eerder ongeschoren uitzie dan baardig.
Na enkele jaren stug de baardgroei uitproberen moest ik toch weer op zoek naar scheergerief. De redding vond ik uiteindelijk op de zolder van mijn ouderlijk huis: het oude scheermes van mijn vader. Lang had hij zich er niet mee geschoren, hij schakelde al snel over naar elektrisch. En hij was er niet meer, dus hij kon het me ook niet leren. Ik herinner me eerlijk gezegd nauwelijks hoe het me gelukt is. Begin jaren ‘90 was opzoeken op internet nog bepaald niet courant, maar ik vond het juiste materiaal en de nodige technieken om het mes scherp te krijgen, zodat ik me er al snel vlot mee kon scheren. In mijn verbeelding heeft mijn vader me op die manier toch iets bijgebracht.
Sinds die tijd scheer ik me dus ‘à l’ancienne’ en heb ik nooit meer mesjes hoeven weggooien. Het materiaal dat ik nodig had om met scheren te kunnen beginnen, in de eerste plaats een hangriem, kocht ik ‘Au Grand Rasoir’, en mijn eerste eigen mes in ‘La Coutellerie du Roi’. Beide karaktervolle Brusselse winkels bestaan nog steeds, met een uitgebreid aanbod van scheergerief. Toch voelde ik me nog onzeker over mijn techniek. In die periode gaf de lokale legendarische figuur Kapper James cursussen in het al even legendarische Brusselse café Monk. Met rumoer van Arno Hintjens en zijn entourage op de achtergrond kreeg ik mijn eerste instructie en ontdekte ik dat mijn techniek best wel ok was. Scheren deed ik me in die jaren nog steeds niet vaak, maar ik apprecieerde wel het zenmoment dat het bood. Telkens een kwartiertje eenzame opsluiting in de badkamer en aan niks anders denken dan het mes en de bijna rituele handelingen.
Het jaar dat we met Villa VanZelf van start gingen leefde het idee al om het scheren met open mes in cursusvorm te gieten. Ik had veel zin om dat gevoel van welzijn, noem het gerust mindfulness, te delen met andere mannen. Maar om de laatste twijfel weg te nemen volgde ik nog een cursus bij Robert Chevalier in de Messenwinkel in Antwerpen. Voor Robert was het scheren met open mes zowel een passie als een missie. Hij ploos de hele geschiedenis van het scheren uit tot aan de Romeinse tijd en had een heleboel antiek materiaal om zijn verhaal te staven. Na het herkomstverhaal demonstreerde hij het scheren bij zichzelf en liet daarna de deelnemers aan de beurt. Zijn cursus inspireerde me voor mijn eigen workshop. Ik pak het nu nog steeds op dezelfde manier aan, zonder de hele geschiedenis, dat was Robert’s expertise. Toen Robert de cursus niet langer zelf kon geven werd mij gevraagd om over te nemen, wat ik met veel dankbaarheid aanvaardde. Op een van mijn eerste cursussen in de Messenwinkel gaf Robert me een mooi mes cadeau, dat ik koester als een stukje persoonlijke geschiedenis.
Al bijna 10 jaar geef ik nu de workhop, niet alleen in de Messenwinkel. Ook naar Artikel Nr., een Gentse design- en messenwinkel en het Museum voor Oudere Technieken (MOT) in Grimbergen keer ik jaar na jaar terug. Ik gaf door de jaren heen ook cursussen aan huis of bij diverse organisaties in Tremelo, Gistel, Antwerpen, Leuven, Tienen, Landen, Deerlijk, Mechelen, etc.
Waarom leren scheren op die traditionele manier? Vooral omdat het duurzaam is?
De ecologische waarde is voor mij duidelijk: één mes waar je quasi een leven mee doet weegt ruim op tegen een hele batterij aan niet-recycleerbare wegwerpmesjes. Tel daarbij nog al die lege bussen scheerschuim die je moet weggooien. Nog belangrijker vind ik het aspect van ambacht in het scheren. In mijn workshop leer je zelf een mild scheerschuim bereiden met kommetje en kwast. Verder geeft het een goed gevoel van zelfwaarde om het mes kundig te manipuleren, om het de nodige scherpte te geven zodat je met een veilig gevoel, sereniteit en elegantie jezelf een perfecte scheerbeurt kan geven.
Je hebt het over veiligheid: is dat geen gevoelig punt? Ik kan me voorstellen dat heel wat mannen enige drempelvrees hebben om een vlijmscherp mes op hun wangen en hals los te laten.
Dat is inderdaad een gevoelig punt, maar slechts bij een minderheid van de deelnemers. Verwijzingen naar allerlei cowboy-films komen vlot naar boven, maar de zenuwachtigheid mildert snel terwijl ik het scheren demonstreer: ik toon de juiste manier om het mes vast te houden, de juiste hoek om te scheren, de juiste volgorde van alle handelingen. Op die manier slaag ik erin om elke deelnemer gerust te stellen en hen het nodige zelfvertrouwen te geven.
In de loop van die tien jaar is er af en toe vast iets verrassends gebeurd, iets wat je niet zo gauw zal vergeten?
Twee bijzondere workshops vergeet ik nooit. In beide gevallen wou de deelnemer niet zijn baard scheren, maar wel zijn hoofd! Die eerste keer kwam als een volslagen verrassing, maar ik dacht meteen: op een hoofd zitten geen neus, mond en hoekige kin op het pad van het mes, dus waarom niet? Over scheren op het gevoel in plaats van een spiegel te gebruiken vertel ik standaard in elke cursus, omdat sommige deelnemers last hebben om in spiegelbeeld te werken. Voor het scheren van het hoofd gaat het ook vlotter wanneer je dat blinde scheren toepast. In beide gevallen liep het trouwens bijzonder goed af. Sindsdien is het een standaard suggestie geworden voor elke kalende deelnemer. Stiekem wil ik het ook eens zelf proberen, ik ben benieuwd naar de ervaring. Over het scherpe mes maak ik me helemaal geen zorgen, wel over de reacties van mijn gezin en vrienden!
We lanceren bij deze ook een oproep aan wie al een workshop van Monsieur Léon volgde: heeft het je geholpen? Ben je helemaal bekeerd tot het scheren met open vouwmes? We lezen graag je verhaal hieronder of via welkom@villavanzelf.org
Wanneer zijn er volgende scheerworkshops gepland? Je leest het in de kalender.
Je kan dit artikel gratis lezen. We bieden jou de inhoud graag aan en willen ook in de toekomst geen betaalmuren invoeren. Je kan ons helpen verder schrijven door een eenmalige of herhaalde gift via Petje Af. Alle beetjes helpen, dankjewel!
