Lucrèce Roegiers stond in 1995 samen met haar man Piet Anrijs aan de wieg van Yggdrasil, het eerste permacultuurproject in Vlaanderen. Intussen omvat Yggdrasil een pracht van een tuin, een winkel en een opleidingscentrum dat jaar na jaar een groeiend publiek inwijdt in natuurlijk moestuinieren en permacultuur.
Het composttoilet geraakt bekender, althans bij bepaalde groepen. Maar het heeft toch wel wat geduurd voor het zover was. Lang geleden maakten wij kennis met een droog toilet op enkele plaatsen zoals de Jean Paintuin in Londerzeel, het Hof ter Wilgen in Viane, bij professor Orszagh in Bergen. Zo ontdekten we dat er verschillende systemen waren van een droog toilet. De Twaalf Ambachten hadden een systeem uitgewerkt met papier, geen houtsnippers, en het draagt de sprekende naam ‘Nonolet’, wat in het Latijn betekent ‘het stinkt niet’. Maar er is wel een actieve verluchting nodig bij dat systeem. Bij een ander systeem worden urine en vaste uitwerpselen van elkaar gescheiden, maar dat heeft nogal wat nadelen. Het eenvoudigste model is alles bijeen te houden in een emmer en het afdekken met houtkrullen. Als de emmer vol is, gaat de inhoud op een composthoop ter vertering, waarna de compost de tuingrond kan voeden en de cirkel is rond.
In 2006 hebben we ons eerste composttoilet gebouwd, buiten achteraan op ons terrein. De bedoeling was bezoekers van ons project te laten kennismaken met een composttoilet en de voordelen ervan uit te leggen. Wijzelf gebruiken het als we helemaal achter in de tuin, die zo’n 350 m lang is, aan het werk zijn. We monteerden een composttoilet in een houten gebouwtje dat we optrokken met brandhout uit onze houtkant en leem die we uit onze grond haalden. De leem mengden we al trappelend met zand en water tot de juiste consistentie en daarmee werden de houten blokken op elkaar vastgemaakt. Na enige tijd hebben we een klassieke WC bril op de plank boven de emmer geplaatst en dat maakte het iets comfortabeler.
Naast het besparen op drinkwater en het behoud van de bemesting op het eigen terrein door gebruik van een composttoilet, is er bij de bouw van een gebouwtje met houtblokken en leem veel minder leem nodig dan wanneer geen houtblokken gebruikt worden. De leem is enkel bindmiddel. Leem wordt steeds meer gebruikt in de bouw maar de beste leem om te bouwen is ook de beste landbouwgrond en daar zit weer een dilemma. We kregen er nog een cadeautje bij: in de zonbeschenen wanden komen jaarlijks meerdere soorten solitaire bijen nestelen. Ze komen niet enkel in de houtblokken maar ook de leem lokt. De schoorsteenmetselwesp die enkel in opstaande lemen wanden huist heeft hier ook een onderkomen gevonden. Zij haalt kleine, groene rupsen aan die ze als voedsel voor de larven voorziet. Wanneer die uit de eitjes komen zullen ze zich tegoed doen aan de nog steeds verse rupsen, die de bezorgde mama verlamd heeft zodat ze niet kunnen wegkruipen en toch vers blijven.
De reacties van het publiek op het composttoilet zijn uiteenlopend. Sommigen denken dat het ons terugbrengt naar de naoorlogse jaren met de planken met een gat erin boven een beerput of naar hun tijd bij de scouts. Nog maar eens het verschil uitgelegd! Een andere bezorgde vraag is of we die compost daarna gebruiken op de groentebedden want dat is niet te vertrouwen, laat men ons verstaan. Hier is wel enige tegenspraak: menselijke mest kan voor velen niet op de tuin, toch krijgen we vaak enkele minuten voordien de vraag waarom we geen paardenmest of andere dierlijke mest gebruiken op de teeltbedden? Dat is toch zo goed? Dan vraag ik me telkens af wat het verschil is tussen menselijke en dierlijke mest. Medicatie, oppert men. Alsof dieren geen medicatie krijgen. Omdat wij groenten telen voor de verkoop en ook geen compost meer toevoegen op de bedden wordt deze compost hier dus niet voor gebruikt.
Om onze cursisten en bezoekers meer vertrouwd te maken met het composttoilet hebben we er één binnen in het Trefpunt geplaatst, naast een WC. Dat is bovendien heel gemakkelijk als je ergens een toilet nodig hebt en er is noch een wateraansluiting noch een afvoer voorzien. Geen van beide is nodig. We merken dat steeds meer mensen gebruik maken van het composttoilet, anderen gaan eens nieuwsgierig kijken. We hebben gezorgd voor een gebruiksaanwijzing. Blijkbaar is het niet voor iedereen duidelijk dat je ook het gebruikte WC-papier in de emmer mag doen. We beschikken over twee emmers die om beurten geleegd, gereinigd en gelucht worden. Aanvankelijk gebruikten we eigen houtsnippers. We zijn daarvan afgestapt omdat die houtsnippers gemakkelijk schimmelden en ze onaangename geur afgaven. Met houtkrullen is er helemaal geen probleem, zelfs zonder actieve verluchting. Het is even reukloos als een WaterCloset en moet er op geen enkel vlak voor onderdoen. Een composttoilet kan perfect binnen in een woning gebruikt worden.
Het gebruik van een composttoilet is vooral een gewenningsproces en de interesse groeit. Onbekend is onbemind?
Lucrèce Roegiers
