Op basis van titel en ondertitel van Suzanne Simard's boek verwacht je misschien een wat zweverig verhaal over boomknuffelen, maar dat is 'Op zoek naar de moederboom' absoluut niet. Simard is een wereldbefaamd bosecologe met decennia veldonderzoek op haar palmares. Voor het eerst schrijft ze voor een groot publiek over haar ontdekkingen. In tegenstelling tot wat één van onze voormalige ministers van Milieu beweerde is een bos niet zomaar een verzameling bomen die erom vragen om timmerhout te worden.
Soms klopt het echt wel, dat de appel niet ver van de boom valt. Suzanne Simard groeit in de jaren ’70 op in de wouden van de Canadese provincie British Columbia en stamt uit een geslacht van houthakkers. Ze schrijft nostalgisch over stoere opa’s, oma’s en ooms. Haar broer, zus en zijzelf leren in hun gezin basisvaardigheden als moestuinieren, vissen en overleven in de bossen. Haar studie in de bosecologie en haar prille professionele leven binnen de Forest Service in haar geboortestreek vloeien er bijna vanzelf uit voort.
Als aankomend onderzoeker wordt Simard geconfronteerd met de brutale gevolgen van het zogenaamde ‘free to grow’-beleid dat erin bestaat grote stukken oerbos te kappen en de ondergroei met herbiciden plat te spuiten om zo ruimte vrij te maken voor coniferen. Complexe ecosystemen worden gereduceerd tot plantages gericht op snelle groei en maximale opbrengst. De auteur beschrijft onderzoek na onderzoek waarbij ze meer en meer aanwijzingen vindt dat niet competitie tussen planten- en boomsoorten, maar wel samenwerking en communicatie binnen een wood wide web de basis vormen van een gezond bos.
Voor relatieve bomenleken kost het soms wat moeite om door de meer technische passages van ‘Op zoek naar de moederboom’ te komen, maar Simard brengt haar verhaal met zulke voelbare passie dat je telkens wil weten hoe het weer verder gaat. Je kan niet anders dan getroffen worden door het eindeloze geduld en de zware fysieke inspanningen waarmee het voorbereiden, markeren en observeren van talloze proefsettings gepaard gaat. Het gevaar ook soms: er moet angst overwonnen worden voor apparaten die met radioactiviteit werken, voor het gebruik van herbiciden om de effecten ervan nauwkeurig te bestuderen. Verder behoren ontmoetingen met beren ook altijd tot de mogelijkheden.
De belangrijkste ontdekkingen van Suzanne Simard betreffen de manier waarop bomen zich groeperen rond zogenaamde moederbomen en er een ondergronds netwerk mee vormen via schimmels. De voordelen van zulk netwerk gaan van het uitwisselen van voedingsstoffen, lichtmanagement en onder controle houden van pathogenen tot waterbevoorrading en schadebeperking bij bosbranden. In de vroege jaren van haar onderzoek kreeg de auteur heel wat tegenkanting te verwerken: haar vaststellingen gingen in tegen de toen heersende consensus dat bomen voornamelijk met elkaar concurreren om licht, water en voedingsstoffen. Ze toont ook aan dat de uit de landbouw overgenomen idee om voor de mens lucratieve soorten in monoculturen op kale gronden op te kweken met behulp van meststoffen en herbiciden enige korte-termijnwinst oplevert maar op langere termijn totaal ondermijnend is. Beleidsmakers zetten haar weg als een wazige bomenfluisteraar.
‘Op zoek naar de moederboom’ brengt behalve een verhaal over bomen en bossen ook een universeel menselijk verhaal. De autobiografische lijn die doorheen het boek loopt, gaat over herkenbare thema’s als de impact van familiebanden, als vrouw in mannelijke settings gehoord worden, plotse dramatische gebeurtenissen, rouw en heling. Vanzelf ga je als lezer ook de samenhang zien tussen de wereld van het bos en die van de menselijke samenleving. Kijk je door de bril van concurrentie tussen individuen die eigenbelang nastreven of samenwerking die voor iedereen win-win oplevert. Suzanne Simard schrijft vaak beeldend en combineert een haarscherpe wetenschappelijke blik met reflecties over de parallellen tussen bomen en mensen. Ze blijft er erg bescheiden over haar eigen positie bij: ‘Ik vond het nog steeds moeilijk openlijk voor mijn overtuigingen op te komen, ervoor te vechten met alles wat ik in me had. Maar was dat niet wat mijn bomen me ook lieten zien? Dat je gezondheid afhangt van je vaardigheid je te verbinden en te communiceren?’.
Het werk en de inzichten van Suzanne Simard hebben intussen wereldwijd weerklank gevonden. Miljoenen mensen keken naar haar TED-talks, filmmakers werden erdoor bëinvloed (James Cameron in Avatar) en één van de hoofdpersonages van ‘The Overstory’, een roman van Richard Powers, is sterk geïnspireerd op haar leven. Een dame om te ontdekken dus, via allerlei wegen.
